تشكيل عضوهای گياه‏ها و جانوران به مثابه وسايل توليد برای زندگی آنها ،
جلب كرده است . آيا تاريخ پيدايش عضوهای مولد انسان اجتماعی ، يعنی‏
پايه مادی هرگونه سازمان اجتماعی ، شايسته چنين برداشتی نيست ؟ . . . فن‏
شناسی شيوه عمل انسان را در برابر طبيعت عريان می‏سازد . فراگرد توليد ،
زندگی مادی او ، و در نتيجه منشأ روابط اجتماعی و انديشه‏ها و فرايافتهای‏
فكری را كه از آن ناشی می‏شوند آشكار می‏سازد " ( 1 ) .
از مجموع آنچه تاكنون گفتيم روشن شد كه نظريه ماترياليسم تاريخی مبنی‏
بر چند نظريه ديگر است كه برخی

پاورقی :
. 1 تجديد نظر طلبی از ماركس تا مائو ، ص 223 نقل از كتاب ماركس و
انگلس ، آثار برگزيده .