5 استقلال رشد فرهنگی
بنابر ماترياليسم تاريخی نهاد فرهنگی و علمی جامعه مانند همه نهادهای ديگر از قبيل سياست ، قضاوت و مذهب وابسته به نهادپاورقی : . 1 تجديد نظرطلبی . . . ، ص . 173
مذاهب همه زاده قهری مقتضيات خاص همان عصری هستند كه پديد آمدهاند و
نمیتوانند با مقتضيات عصر ديگر تطابق داشته باشند .
ولی عملا خلاف آن ثابت شده . بسياری فلسفهها ، شخصيتها ، انديشهها ،
آگاهيها - چه رسد به اديان و مذاهب - پيدا میشوند كه بر عصر و زمان خود
يا بر طبقه خود پيشی گرفتهاند . چه بسيار انديشهها كه مقتضيات مادی عصری
كه [ در آن ] پديد آمده اند يكسره از ميان رفته است و اما خود آن
انديشهها همچنان برفراز تاريخ بشريت میدرخشند .
عجيب اين است كه ماركس در اينجا نيز در بعضی سخنان خود از ماركسيسم
جدا شده است . وی در كتاب معروف ايدئولوژی آلمانی گفته است :
" آگاهی گهگاه به نظر میرسد كه بر روابط تجربی همعصر پيشی گرفته است
به قسمی كه در پيكارهای يك دوران بعدی میتوان به گفتار تئوری دانان
پيشين همچون حجتی استناد و اتكا جست " ( 1 ) .
5 استقلال رشد فرهنگی بنابر ماترياليسم تاريخی نهاد فرهنگی و علمی جامعه مانند همه نهادهای ديگر از قبيل سياست ، قضاوت و مذهب وابسته به نهادپاورقی : . 1 تجديد نظرطلبی . . . ، ص . 173 |