پاورقی : . 1 تاريخ چيست ؟ ترجمه حسن كامشاد ، ص 144 و . 145
مانع شود يا معلق كند " ، هنگامی كه الكساندر پادشاه يونان را در پاييز
1920 ميمون دستآموزی گاز گرفت و درگذشت ، اين تصادف سلسله حوادثی
بهبار آورد كه سروينستن چرچيل را بر آن داشت تا اظهار دارد كه " دويست
و پنجاه هزار تن از گزش ميمون مردند " ، يا تروتسكی در حين شكار اردك
مبتلا به تب میشود و در لحظه مبارزهاش با زينويف ، كامنف و استالين در
پاييز 1923 بستری میگردد و مینويسد : شخص میتواند انقلاب يا جنگی را
پيش بينی كند ، اما پيش بينی عواقب شكار پاييزی اردكهای وحشی ناممكن
است " ( 1 ) .
در جهان اسلام ، داستان شكست مروان بن محمد آخرين خليفه اموی شاهد خوبی
است برای دخالت تصادف در سرنوشت تاريخ . مروان در آخرين جنگ با
عباسيها در ميدان نبرد دچار فشار ادرار شد و به كناری رفت . تصادفا يكی
از افراد دشمن كه از آنجا میگذشت او را ديد و كشت . شهرت كشته شدنش
به ميان سپاهيانش پيچيد . چون قبلا چنين حادثهای پيش بينی نشده بود
ولوله در ميان سپاهيان افتاد و فرار كردند و دولت بنیاميه منقرض شد .
آنجا بود كه گفته شد : " ذهبت الدولة ببولة " .
ادوارد هالت كار پس از توضيحی درباره اينكه هر تصادف نتيجه يك رشته
علی و معلولی است كه يك رشته علی و معلولی ديگر را قطع میكند نه آنكه
حادثهای بدون علت رخ دهد ، میگويد :
" چگونه میتوان توالی منطقی علت و معلول را در تاريخ كشف كرد و
مبنايی برای تاريخ قائل شد در حالی كه توالی ما هر آن
پاورقی : . 1 تاريخ چيست ؟ ترجمه حسن كامشاد ، ص 144 و . 145 |